Druk op enter om de resultaten te tonen of ESC om te annuleren.

Column Beurskens: Climate change

Toen ik op de vierde klas van de lagere school zat, werd er een keer gezegd. De wereld vergaat om half drie vanmiddag. Dat vond ik best akelig die dag, maar toen de school uit was om half vier, had ik er niet meer aan gedacht en de wereld bestond nog. In die tijd was het koude oorlog en de angst ging over een atoomoorlog. In de bioscopen werden griezelige films vertoond. Mensen werd geleerd, hoe je om moest gaan met fall-out en hoe je atoomkelders moest bouwen en inrichten. Die bestaan nog, want laatst zag ik er nog één in New York, gekenmerkt door het bekende gele vignet.
De anti-communistenhetze onder Joe McCarthy was deel van die angst. Charlie Chaplin vluchtte ervoor uit Amerika. De cubaanse rakettencrisis bracht ons, zo is het gevoel uit die tijd, aan de rand van een atoomoorlog. Maar ineens was het voorbij met de angst. Tegenwoordig is het gevaar voor een atomair conflict helemaal niet denkbeeldig, daar de technologie in handen van velen is en ook omdat er mensen op de wereld rondlopen, die het helemaal niet erg lijken te vinden, als de wereld een beetje vergaat. Maar de angst voor het atoom zit niet meer in de lucht en zij zit de mensen niet meer in het bloed.

Gisteren kwam het rapport over climate change uit. De media stonden op stelten. Neervallende ijsschotsen, tsunami’s door New York. Groenland smelt en gletsjers trekken zich terug. De vraag is of dit alles nu iets op de kous heeft of dat er niets aan de hand is. Het is wel te vergelijken met de atoomhysterie. Natuurlijk was er toen ook wél wat aan de hand. Atoombommen waren werkelijk gevallen en de twee ergste oorlogen uit de geschiedenis hadden werkelijk gewoed. Maar toch was het hysterie.

Zo is er werkelijk een klimaatverandering aan de gang. Laatst kwam een bekende van mij terug uit Indonesië. Een nadeel was geweest, dat ze toch wel vaak in de file hadden gestaan. In ontwikkelingslanden is de luchtvervuiling vaak nog wel het ergste. Als je eens met een sprietje stro in de mond langs één van onze snelwegen gaat liggen, dan weet je dat wereld gek is geworden en als ik weer eens op Schiphol terug ben gekomen in ons land -want ik vind het ook nodig onze aarde enkele malen per jaar te omcirkelen, anders heb ik geen rust-, knijp ik de ogen dicht, totdat ik ver genoeg uit de buurt ben van de kantoortorens en de betonnen skyline. Natuurlijk is het gek, dat je in een bloedhete zomer in New York binnen een trui aan moet, omdat het er zo koud is.
Maar toch is de discussie over climate change ook hysterie. Het is een pars pro toto. Het is de angst van de wilde, die met de werkelijkheid geen raad weet, omdat hij geen zicht heeft op de werkelijkheid of omdat hij, zoals wij, vervreemd is van de werkelijkheid. Hij zoekt naar verklaringen, die bijgelovig van aard zijn. De primitieve mens gaat die vermeende werkelijkheid dan te lijf met rituelen van bezwering. Vele zaken die rondom climate change spelen, kun je langs dit stramien leggen.

Zo zijn wetenschappers verdeeld in sceptici en gelovigen, wat al merkwaardig is, als de feiten zo hard zijn. Wetenschap is immers objectief. Op de TV kan een beetje psycholoog aan het uiterlijk zien wie scepticus en wie gelovige is. Schattingen over de gevolgen voor de zeespiegel lopen onaanvaardbaar uiteen. Of een TV-station het erg maakt, is afhankelijk van waar het vandaan komt en niet van hoe goed geïnformeerd ze zijn. Hoe westerser en hoe Amerikaanser, des te erger vinden zij het. Je religieuze overtuiging is bepalend voor je mening over climate change. Moslims zitten er niet zo mee. Zo is er van alles in het spel behalve harde feiten of de harde feiten worden gebruikt zoals het uitkomt.

De verhalen van Al Gore zijn qua patroon haarfijn te leggen langs de lezingen, die ik wel eens heb bijgewoond, waarin werd beweerd, dat John Kennedy door de CIA werd vermoord en Johannes Paulus II door de Russen. Heel typisch is ook de manier hoe van te voren met sceptici wordt afgerekend. Men beschrijft de sceptische trend, alsof men open staat voor alles en met alles rekening heeft gehouden. Vervolgens maakt men echter op subtiele maar uitsluitend retorische wijze duidelijk, hoe dom deze mensen zijn. Kenmerkend is ook de boosheid van de gelovigen, als je het niet met ze eens bent. Dan is er zeker ideologie in het spel. Allerlei bezweringsrituelen komen ook hier naar boven, zoals het begraven van de demon, in dit geval CO2.

Klimaatverandering bestaat wel, maar het gaat om de vorm van de discussie. Deze vertoont alle kenmerken van ideologie. Dit betekent dus niet, dat er niets aan de hand is. In deze columns wordt bij herhaling beweerd, dat de westerse cultuur en het westerse denken in crisis zijn door een gebrek aan geloof. Natuurlijk is er iets mis in de westerse cultuur, maar dat gaat over veel meer dan de CO2-uitstoot, die er overigens wél een symptoom van is. Door het begraven van CO2 is dit niet op te lossen. De discussie over climate change is een afleiding, werkelijk een heidens ritueel van bezwering. Zij heeft iets gemakkelijks en iets beheersbaars. Dan hoef je het tenminste nergens anders over te hebben. Zij heeft ook iets gevaarlijks, want een bezweringsritueel kan de gekste vormen aannemen, kijk maar op kleine schaal naar het rookverbod op tochtige stations. Bezweringsrituelen hoeven namelijk geen logische of morele basis te hebben.

Wat men aan klimaatverandering zal proberen te doen, gaat daarom waarschijnlijk ten koste van de arme mens, zoals dat nu ook al is met andere westerse ideologieën, zoals bijvoorbeeld de neo-liberale markteconomie, de globalisering, de schaalvergroting en de democratisering van de wereld. Zoals een oude pastoor bij ons al eens zei … een zeldzaam wild beest in Afrika telt straks nog meer dan een mens. En Nelson Mandela … het milieu, dat is een luxe-probleem voor het Westen. Het wereldbeeld van CNN … Saddam is gelukkig opgehangen, maar nu smelt ons potdorie Groenland … is Godzijdank aan het mensenkind buiten de westerse cultuur niet besteed.

Waar het tenslotte toch om gaat is dat wij onze cultuur moeten opknappen. Luchtvervuiling is vies en is een verkrachting van onze mooie aarde, of de zeespiegel er nu wel of niet door stijgt. Het is een uiting van materialisme en hebzucht. Dit krijg je niet uit de mensen weg door de dreiging met de ondergang en dansen om een dode kip baat er niet aan. Zoals gezegd, het is de illusie van de wilde, dat hij de ongrijpbare werkelijkheid kan beheersen.

Als we niet samen gaan geloven, dat het spiritueel anders moet bij ons in het Westen, dan heeft het begraven van de demon geen enkele zin. Er staan tien andere voor op in zijn plaats. Deze wereld heeft meer en andere problemen dan climate change en daar is veel meer aan te doen en het is ook veel harder nodig. En dan gaat het vanzelf goed met de climate change of het probleem blijkt door goede wil oplosbaar. Zo, bij Albert Heijn waren vandaag de eerste tulpen te koop, veel te vroeg natuurlijk, en die ga ik nu fijn in mijn Mariakapelletje zetten.