Column Beurskens: Een kerklerares als dokter?

Rondom de heiligverklaring van Edith Stein is haar levensloop vaak in de media belicht. Het was dan verrassend te horen dat zij een ommekeer in haar leven had ervaren door het lezen van de autobiografie van de heilige Teresia van Avila. Gewoonlijk vormen heiligenlevens voor ons geen bronnen van inspiratie meer. Ze zijn vaak wel spannend of historisch interessant, maar wij kunnen er toch niet veel mee voor het leven van alledag. En de verdenking rijst dan dat Edith wél iets met Teresia kon omdat zij ook van haar kaliber was: een heilige in spe.

In mijn praktijk als huisarts moet ik vaak ervaren dat ik met de mogelijkheden van de geneeskunde op grenzen stoot. Dat is met een voorbeeld duidelijk te maken. Iemand komt bij me met de verschijnselen van een depressie na een ontslag.

Sommige schattingen van het aantal mensen dat lijdt aan een depressie lopen in de tientallen procenten. Bij de patiënte die ik voor ogen heb duurt het al erg lang en zij heeft zelf gezocht naar psychologische factoren uit het verleden die bijdragen aan het moeizame verwerken van haar ontslag. De duiding lijkt sluitend in haar ogen -en ook in de mijne-, maar toch heeft zij het gevoel dat deze crisis in haar leven dieper gaat en haar meer moet zeggen dan zij er nu uit haalt. De storendste verschijnselen zijn verbleekt, maar zij is niet meer gelukkig en dat wil ze graag zijn.

Het besef dat zij altijd erg prestatiegericht was en bepaalde dingen uit haar jeugd schijnbaar niet goed had verwerkt helpt haar niet uit de put. Uit ervaring weet iedere dokter dat zo’n toestanden lang kunnen duren. Toen heb ik de volgende opdracht aan haar meegegeven … lees de autobiografie van Teresia van Avila en stel je voor dat je haar ontmoet in de winter ergens op de besneeuwde Castiliaanse hoogvlakte op één van haar zwerftochten door Spanje, als jullie allebei door het slechte weer gestrand zijn en moeten overnachten in een herberg. Jullie raken in gesprek en jij vertelt je probleem aan Teresia. De volgende keer moet jij mij vertellen wat de inhoud van dat gesprek was. Zomaar lezen uit kunstgenot volstaat niet. Het gaat om de vraag … wat heeft jouw probleem met deze tekst te maken? Welke oude vraag ligt ten grondslag aan jouw symptomen en aan jouw probleem van nu? Deze patiënte wist toen ze terug kwam wat Teresia gezegd had en zij heeft veel aan het gesprek tijdens die sneeuwstorm gehad. Ze was in die herberg aan het open vuur begeesterd geraakt door de in haar tijd al beroemde gesprekspartner, maar het is er ook hard aan toe gegaan. Teresia had begrip getoond, maar mijn depressieve patiënte had er daar in die herberg bij tijd en wijle ook flink van langs gekregen. Haar afgeronde wereldbeeld werd door Teresia uitzonderlijk mager gevonden en de heilige had regelmatig haast haar geduld verloren, hoewel daar zoals bekend niet veel voor nodig was.Intelligentie bleek bij onze patiënte zeker niet op de voet gevolgd door wijsheid. In haar verstandelijke analyse tolde zij om zichzelf. Teresia vond dit wel vergeeflijk voor de mens van de twintigste eeuw, want die scheen niet beter te weten, maar nu moest het toch eens afgelopen zijn. Tegen de morgen had ze ook gezegd dat aan het praten eens een einde moest komen. Er moesten beslissingen worden genomen en er moest worden gehandeld.

In mijn dagelijks leven als huisarts heb ik te maken met mensen in nood en met de methoden van de tegenwoordige geneeskunde kunnen veel mensen worden geholpen. Antidepressieve medicijnen zijn bijvoorbeeld voor veel mensen een uitkomst. Maar vaak moet ik ook ervaren dat de mogelijkheden van de geneeskunde ergens ophouden.

Dat is vooral zo bij mensen met klachten die berusten op iets dat misschien samen is te vatten met het woord bestaansnood. Vroeger gingen zij daarmee niet naar een dokter. Die was er voor storingen in de machine, maar niet voor de grote levensvragen. Tegenwoordig is dat anders. De spreekkamer is een vrijplaats geworden voor alles wat mensen in hun leven dwars zit.

De teksten uit de spiritualiteit maken een gesprek mogelijk met de groten uit het verleden. Zij kunnen mensen van nu helpen. Ook van de nieuw lijkende vragen in onze tijd is er niet één nooit gesteld. De bronnen zijn haast onuitputtelijk, maar een favoriete tekst hiervoor bij mij is de autobiografie van de Teresia en daarom was het verrassend dat Edith Stein ook in haar een leraar had gevonden. Teresia is niet alleen een lerares voor de kerk, maar ook inspirerend voor de gelovige aan de basis, in onze tijd niet minder dan vroeger.