Column Beurskens: Het kerstfeest te Greccio

De inrichting van het huis is een vorm van gedrag, die geheimen prijs geeft. Zelf heb ik wat met kerstversieringen. Hoe mensen rond Kerstmis hun huis versieren zegt veel over hen.

Ik had eens twee patiënten, bij wie ik het gevoel had niet verder te komen. Mijn ideeën leidden tot niets. Joost had bij tijd en wijle pijn overal in zijn lichaam. Het woord fibromyalgie was tot mijn schrik al gevallen. An had nergens plezier meer in en voelde zich altijd moe. Bij beiden was het voor mij als het trekken aan een dood paard.

Eens kom ik rond Kerstmis bij An thuis en zie dat zij een kerstboompje van plastic heeft. Het dingetje ziet eruit of het met de ballen er nog aan uiterlijk twee januari de zolder op gaat, samen met het ielige, driepotige tafeltje uit de vijftiger jaren. Zij merkt blijkbaar mijn blik op en zegt  je moet toch wát. Dat maakt het alleen nog maar erger.

Tot mijn verrassing heeft Joost met Kerstmis de kamer omgebouwd om plaats te geven aan meerdere dennen met middenin het kribje, dat prachtig is verlicht. De kerstbomen staan in tuinaarde, die met de kruiwagen binnen wordt gereden. Huisgenoten die dit gebeuren jaarlijks met ontzetting gadeslaan worden tijdens de opbouw met een soort oprotpremie aangemoedigd naar de stad te verdwijnen.

Gaat het hier alleen maar om romantiek en creativiteit? Iets wat de één heeft en de ander niet? En heeft dat invloed op de gezondheid?

De socioloog Weber deed aan het begin van de twintigste eeuw zijn bekende uitspraak over de entzauberte Welt waarin wij leven, de onttoverde wereld. In die uitspraak zitten twee stellingen verborgen. Wij leven inderdaad niet meer in een romantische wereld, die gelooft in sprookjes. Maar Weber wil ook zeggen dat de betoverde wereld verder van de waarheid af stond dan de rationele wereld, die ervoor in de plaats kwam. Hij vond het een vooruitgang.

Onze kritiek op Weber kan ook tweeledig zijn. Het is enerzijds jammer dat de wereld niet meer romantisch en toverachtig is. Wij verliezen er iets mee. Anderzijds, staat de nieuwe wereld niet juist vérder van de waarheid af in plaats van er dichterbij te komen? Er is inderdaad niets sprookjesachtigs aan de CNN-Internet-Wereldburger. Dit wezen heeft werkelijk niets bekoorlijks, dat is zeker, maar is hij ook niet gewoon onecht en onwaar? An is niet alleen maar fantasiearm. Zij mist ook iets wezenlijkers. Zoals ik tegen mijn neefjes en nichtjes zeg over Sinterklaas op het gevaar af voor niet goed wijs te worden versleten  Sinterklaas bestaat echt. Laat je niets wijs maken. Ik geloof er weer in. De betoverde wereld ís niet de waarheid, maar zij staat er wél dichterbij.

De geboorte van Jezus Christus is de klaroenstoot over de knekelvelden van Ezechiël, zeker, hij is de via salutis, de janua caelestis, de weg van het heil, de poort naar de hemel, zoals wij in de advent zingen. Dit is de leer die wij geloven. Maar wordt er niet toch ook naar een menselijke verbeelding gevraagd, hoe schamel zij ook is?  Zoals de vrouw bij Heinrich Böll die het hele jaar door Kerstmis vierde en de kerststallen op élk Italiaans spoorwegstation in de kersttijd. Het bordje presepio wijst de weg naar de meest kunstzinnige en aandoenlijke creaties. Sommige kerststallen zijn met zoveel liefde gemaakt dat je er bijna aan kunt zien dat het wel echt gebeurd móet zijn.

Franciscus  van Assisi begreep dat en vierde in 1223 wellicht het beroemdste kerstfeest uit de geschiedenis van de Kerk in het bos van Greccio. Hij had de paus toestemming gevraagd voor een levende kerststal, de eerste in de geschiedenis, compleet met os en ezel. De mensen kwamen van heinde en verre met lichtjes bij zich. De bergpaden waren die kerstnacht als lichtende beken, zo schrijven tijdgenoten. De mis werd opgedragen met de voerbak als altaar. Franciscus las het evangelie voor en hield een preek, die het volk in extase bracht. Sint Bonaventura schrijft dat Jezus er zélf bij was in de kribbe. De Middeleeuwse mens had daar geen moeite mee. Poëzie en schoonheid waren voor hem de poort naar de waarheid. De Middeleeuwen waren toch misschien niet zo donker als wij soms denken. En Joost staat er beter voor dan An.