Column Beurskens: O, o wat is het toch fijn katholiek te zijn

Gisteravond was op de televisie hoe een oude Engelse dame overgelukkig was, dat haar vader onder een generaal pardon zou vallen voor deserteurs uit de Eerste Wereldoorlog. Zoiets wekt bij mij intense verbazing op. Zij heeft haar hele leven van haar vader een liefdevol beeld gehad, ook als een dappere mens. Wat ik dan niet begrijp is hoe daar de staat daar iets aan toe kan voegen of eraan af kan doen. Dat is ons katholieken toch helemaal vreemd. Je meet je oordeel immers af aan de oude teksten, aan de traditie, aan wat Jezus zou zeggen.

Maar het is misschien typisch iets voor de Anglo-Saksische landen om belangrijk te vinden wat Capitol Hill of Westminster zegt. De katholiek heeft een gezond wantrouwen tegenover de staat. De staat is in feite onbelangrijk. Het is een eenheid waarmee je afspraken maakt, maar die voor de grote zaken des levens toch niet meetelt. Daarom vindt de kerk het wel belangrijk wat de staat zegt over euthanasie, over het homo-huwelijk etc., maar niet oneindig. Van veel groter belang is wat de mensen ervan vinden. Bovendien, een generaal pardon voor alle deserteurs, welch eine Frechheit, zou de Duitser zeggen. De staat heeft niks te vergeven, dat is een godslastering. Wellicht zou de staat in abstracto om vergeving kunnen vragen, omdat hij miljoenen mensen nutteloos de dood in heeft gejaagd. In ons dorp hadden we heel lang een Belgische huisdokter die deserteur heette te zijn en daarom nooit meer naar België terug kon of pas na vijftig jaar en toen hoefde het niet meer. Er werd gezegd dat hij in een hooimijt in slaap was gevallen en toen hij wakker werd, waren de Duitsers al voorbij. De man heeft er, geloof ik, nooit mee gezeten.

Mijn Duitse oma kreeg haar eerste man terug op verlof en hij zei dat het toch niet zo’n Schützenfest was als het werd voorgesteld in de media. Hij ging terug naar de loopgraven en even later kreeg zij een bidprentje, waarop stond, dat hij na een Kopfschuss de heldendood voor het vaderland was gestorven en vervolgens in de buurt te ruste was gelegd.

Erich Maria Remarque schreef over de Eerste Wereldoorlog zijn beroemde pacifistische werk im Westen nichts neues, terwijl in de loopgraven van Noord-Frankrijk zich onbeschrijfelijke gruwelen afspeelden, met als gemeenschappelijk gevoel de totale zinloosheid van de oorlog. Met Kerstmis ooit kwamen de soldaten de loopgraven uit en zongen kerstliedjes met elkaar. Nee, die oude dame heeft haar generaal pardon echt niet nodig.

De simpele oplossing zou zijn de staat en de leiders dan ook maar de schuld van alles te geven, maar dat is natuurlijk ook niet waar. Miljoenen marcheerden vrolijk de oorlog in. Dus er is zeker een collectieve schuld. En een opmerking om de staat vooral niet serieus te nemen is dan ook juist bedoeld om zicht te krijgen op persoonlijke schuld, want daar kan de katholiek zich wèl druk over maken. De gedecoreerde soldaat uit de Eerste Wereldoorlog mocht zich best druk maken over zijn rol in de oorlog, ook al heeft hij gemoeten en alles gedaan wat ze zeiden. Het Befehl ist Befehl is later immers nog een probleem geworden.

Het geweten van de mens rijst veel bedreigender tegen hem op dan de in zwarte lappen gehulde witgebefte medemens. De mens is zich bewust van zijn schuld, berouwt ze en kan op vergeving rekenen. Dat is de enige weg die telt. Maar die weg is dan ook volgens de wijzen uit de Talmoed al geschapen vóór de fysieke wereld. Voor God begon aan de wereld heeft hij dèze weg voor de mens geschapen.

De katholiek zal vaak respect hebben voor de kerkelijke overheid, maar ze moet het wél waar maken. De gelovige kan dat zelf beoordelen aan de overlevering met zijn eigen geweten. Wat betreft de Eerste Wereldoorlog zal hij dan veel eerbied hebben voor de paus uit die tijd. Hij kwam erg op voor de vrede. De hele wereld negeerde hem, omdat hij vrij was en buiten de ideologie stond. Maar de gelovige onderaan wist het.

De katholiek en alle grote godsdienstige tradities hebben een meetsnoer, dat de staat verre te boven gaat, onafhankelijk ervan is, en een veel zekerder relatie heeft met de waarheid. Het maakt het mogelijk door ideologieën, die door staat en media worden gecreëerd, hèèn te kijken, zoals bijvoorbeeld de tegenwoordige anti-religie-gevoelens. De mens wordt er vrij en onafhankelijk van zoals Anja Meulenbelt zo mooi in haar columns en levenswijze laat zien. De oude dame van de televisie had al lang eerder van haar leed af kunnen zijn en het op handen zijnde pardon heeft geen betekenis. Over haar vader had ze altijd al gelijk en er is er Eèn die dat altijd al geweten heeft. In feite is het een goede katholieke traditie dat zij altijd vermengd is met een vleugje anarchie en dat is best wel een lekker gevoel.