Column Beurskens: Single-minded

Onder de strenge blikken van een negentiende eeuwse Koningin Victoria ben ik dit weekend aan tafel ergens in het binnenland van Australië tegenover een Jezuïet, die in het vluchtelingenwerk zit. Hij ziet er niet goed uit. Holle ogen in een bleek en plakkerig gezicht. Een vermoeide glimlach, die toch oprechte belangstelling voor mij toont. Dat moet nu eenmaal. Dat is het martiale van de Jezuïeten. Gotta catch up on some sleep …

Hoe bent U hier? … vraagt hij. Via Dubai, met de Emiraten … zeg ik, ietwat beschaamd, want het is wel een hele reis voor een feest. Binnenkort ga ik over Addis Abeba naar Nairobi met Ethiopian Airlines. Zal wel niet zo goed zijn.

Ik ben in het afgelegen plaatsje Wagga Wagga voor een priesterwijding in de familie. Gewapend met een wit kazuifel als cadeau. De wijdeling is Jezuïet en hij wordt gewijd in zijn oude parochiekerk. Bijna de helft van alle Australische Jezuïeten is erop af gekomen.

U zult wel heel wat ellende zien in uw werk … merk ik op, omdat ik wel vind, dat we het niet moeten hebben over de kwaliteit van luchtvaartmaatschappijen. Ja, maar het ergste om aan te zien zijn toch wel de vluchtelingen in de westerse wereld. Het is forced destitution. De uitdrukking op zijn gezicht doet mij denken aan één van de hoofdrolspelers uit The Mission, de bekende film over de rol van de Jezuïeten bij de Indianen van Zuid-Amerika. Gedreven, betrokken met zijn hele zijn en werkelijk mede-lijdend.

Hoe zijn eigenlijk de Jezuïeten, wat zijn het eigenlijk?… vragen reisgenoten. Dan moet je eigenlijk naar die film kijken. Zij hebben daar in de missies boven de watervallen een hele mooie rol gespeeld. Hoe ze zijn, ligt er trouwens niet duimendik bovenop, want een halve anekdote uit de kerk gaat immers … je weet nooit hoeveel geld de Salesianen hebben en wat de Jezuïeten denken. En een andere halve … waarom ze met vele andere grote orden bij het kerstkribje in Bethlehem ontbreken? De Jezuïeten zijn onderling aan het overleggen, wat ze met Jezus zullen doen.

Tijdens de lange vlucht terug over de Indische Oceaan denk ik er nog eens over na. Single-mindedness noemen ze het in het Boeddhisme. Er is maar één doel en daar moet je je op richten. Eén focus, koste wat kost. En wat iedereen er ook over zegt. Het is natuurlijk spiritueel goed, als de mens zich met al zijn krachten op het goede richt. Aristoteles zei het al. Zijn naam betekent immers … hij die gericht is op het goede. Single-mindedness is echter ook een poort tot de waarheid. En dat is niet alleen maar iets moreels. Het geeft kennis van wat werkelijk is. Wat Geert en Rita en Ayaan ook zeggen, hoe fantastisch we ons in Nederland ook vinden, er is toch maar één waarheid. En daar helpt zelfs het intellectuele, maar ook geitenwollen, stokpaardje, dat er geen waarheid is, niet tegen.
Single-mindedness geeft dus ook zekerheid. Je hoeft niet steeds maar om te kijken, of iedereen nog wel volgt, laat staan dat je achter de anderen aan zou lopen. En als je kop boven het maaiveld uitsteekt, dan vind je het niet erg, als hij wordt afgehakt. Graag zelfs. Forced destitution had hij gezegd tegen de ambtenaren van de UNHCR. En die hadden toch wel even opgekeken, hoe cynisch ze doorgaans ook waren. Ja, en hij wist ook dat Nederland op het moment bij de ergere landen hoort voor vluchtelingen. Geert Wilders staat ook in Australië op de voorpagina’s.

Single-mindedness in een mens, het martiale in hem, dat is goed met Pasen te verbinden. Want er was er natuurlijk maar ééntje, die écht single-minded was en maar één doel voor ogen had en dat was Jezus Christus zelf. Of de menigten hem nu op de ene dag bejubelden of op de andere verguisden en hem aan het kruis wilden hebben, zijn doel bleef één. Op Goede Vrijdag was ons kerkje in Asselt voor de gelegenheid aangekleed, of beter gezegd uitgekleed. Alle versiering weg. Het anders zo harmonische en idyllische kerkje in pasteltinten, waar mensen graag trouwen, is dan kaal en doods en somber. Koud, zwart marmer en koude steen. Zwarte togen van de misdienaars, en de anders zo rode schouderbedekking, -lampenkappen zoals we ze noemen-, zijn dan pikzwart met een bies van zilveren draadjes, wat het geheel nog doodser maakt. De pastoor in een evenzo gitzwart kazuifel met een paarse ingewerkte stola. Het is nog de zwarte mode van de oude kerk om het probleem van de Goede Week eens extra in te wrijven. Om in die sfeer toch verder te kunnen, daar moet een mens pas echt single-minded voor zijn. Jezus is daartoe in staat geweest. Zijn single-mindedness helpt echt voor alles. Dat zegt Jezus, want zoiets mag je alleen maar zeggen, als je al getest bent, en dat kan tenslotte niemand van zichzelf ooit zeggen.

Een mens moet een echte liefde hebben, een passie. Waar hij voor wil leven en wil sterven. Dat is iets anders dan fanatisme. Maar hoe weet je dat je niet verkeerd loopt? Hoe weet je dat je niet fout zit, als je je oncorrigeerbaar opstelt voor de menigte? Is het niet griezelig, als je de televisie niet meer kunt aanzien? Want de kijk op de werkelijkheid, die voortkomt uit de spiritualiteit van bijvoorbeeld Ignatius van Loyola, de stichter van de Jezuïeten, is niet die van de media in de westerse wereld. Ze branden dan in je ogen. We schelden wel op de televisie, maar wie zet hem nu echt uit? Mij lukt het al aardig -al zeg ik het zelf- om in plaats van hem kritisch te volgen, hem echt uit te zetten, bedoel ik, want dat is nog een wezenlijk verschil. Die zekerheid over wat werkelijk is, die is niet te bereiken door het menselijke verstand alleen. Helemaal niet zelfs. Als je dat probeert, dan kom je inderdaad bij Wilders en Ayaan terecht en de geschiedenis kent nog veel ergere voorbeelden. De overlevering en de heilige geschriften leren ons natuurlijk wat de passies zijn, waar het waard is om voor te leven. De grote voorbeelden uit de geschiedenis spreken maar één taal en die is voor iedere mens van goede wil te verstaan.

Net terug in Nederland is er vanmorgen een jubileumviering van een priester, die zeventig jaar priester is. Dat bereik je ook alleen maar, als je single-minded bent. Hij heeft maar voor één ding geleefd, voor zijn priesterschap in dienst van de mensen. Single-mindedness is dus ook nog eens gezond ook. Niets wat het leven zo verlengt als single-mindedness, zeker als je er ook nog voor moet lijden. En dat is natuurlijk altijd zo. Daarom was zijn jubileumviering ook een paasmis, alles in het wit, een triomf van blijdschap, een triomf dat dit ene doel overwint, tegen alle tegenstroom in. De oude, 97-jarige, man had nog een verbazingwekkend krachtige stem bij het slotwoord.

Terug in mijn praktijk hoorde ik, dat er een priester was gestorven. Hij was de oprichter van een stichting die goed werk doet onder kinderen in Sri Lanka. Hij kreeg hier wel eens bezoek van Boeddhistische monniken in oranje togen. Onafhankelijk van elkaar kwamen mensen in de dagen erna naar mij toe om getuigenis over hem af te leggen. Zij waren helemaal uit hun doen en totaal uit hun evenwicht. Want hij was een echte priester, single-minded in zijn geloof en in zijn voorbeeld. Eigenlijk konden ze hem niet missen. Van zijn familie kreeg ik een eenvoudig, houten kruisje, want ik was ook zo onder de indruk van hem, van zijn single-mindedness met boeddhistische noot. Hij is in zijn slaap gestorven en ik realiseerde me, dat het precies op hetzelfde moment moet zijn gebeurd als in Australië de priesterwijding feitelijk plaats vond. Goede wensen waren er uit Sri Lanka gekomen. Men sprak de overtuiging uit, dat hij the etneral bliss of Nirvana bereikt had.
Ondertussen had de nieuwe wijdeling een mooi thema voor zijn preek … peace be with you. Ja, tot hoeveel strijd in het leven single-mindedness ook leidt, het geeft ook vrede. Hoe meer strijd hoe meer peace. In het martiale ligt de vrede. Deze paradox leert de mens op de spirituele weg stap voor stap begrijpen. Als de dikke druppels zweet in zijn Hof van Olijven tot bloed worden, dan komt er inderdaad altijd een engel uit de hemel om hem te troosten. Om hem vrede te geven.

Wat hebben mensen het toch moeilijk die niet geloven … zei me deze week nog iemand. Dat was niet ingebeeld, maar oprecht bezorgd en ook iets van onbegrip … hoe kun je dan leven? Jezus heeft de dood overwonnen. Hoeveel momenten van dood zijn er niet midden in het leven? En hoe het ook is, je pakt een rozenkrans en daarna ziet het er toch altijd weer anders uit. Of je gaat in een kapel bij het Heilig Sacrament met Jezus zelf zitten praten. Of je heft midden in het dagelijks bestaan je handen ten hemel en spreekt God zelf aan, zoals de moeder van onze Achmed deze week deed, over uit Marokko. Ja, dat is werkelijk zo. Iemand kwam mij vertellen, dat zij de priester, die ‘s nachts gestorven was nog ‘s middags met zijn handen voor de ogen voor het Heilig Sacrament had zien zitten. Zij had hem iets willen geven, maar had hem niet durven storen. Daarom had ze het maar naast hem op de stoel gelegd.

De dood van Goede Vrijdag, dat de single-mindedness van Jezus hem daar ook doorheen zou helpen, dat hadden die twee leerlingen, die onderweg naar Emmaüs waren, nog niet begrepen. Herkenning en redding, dat is het verhaal van Emmaüs. Het allemaal zien ineens. De finale ontmoeting met de eeuwige vriend. God vader mogen noemen. Dat is Nirvana. Dat is de opstanding, die de mens ook al in dit leven kan ervaren. Het is het Pasen van het bestaan, weggelegd voor de mens. Mogen dát die vluchtelingen ook beleven, voor wie die Jezuïet gaat werken. En mogen wij het ook herkennen, ondanks alle blindheid die ons pad steeds kruist. Laat ons toch die ene vermoeide blik ergens aan het andere eind van de wereld herkennen als waar. Zonder woorden en zonder argumenten. Adoro te devote latens Deitas … verborgen God, geheel U toegewijd, bemin ik U. De mens met dat ene doel voor ogen, wat het hem ook kost, al kost het hem zijn leven, die zal uiteindelijk overwinnen. Daar staat Jezus garant voor. Wie het leven vindt zal het verliezen, maar wie zijn leven verliest om Mijnentwil die zal het vinden. Hoe zwart Goede Vrijdag ook is. Dat hebben zijn leerlingen in hem voorvoeld, maar pas werkelijk gezien na zijn verrijzenis. Toen ze het nog niet begrepen hadden, gingen twee van hen bedroefd naar Emmaüs en maakten zó één van de mooiste verhalen uit de bijbel. De mens met dat ene doel, hem zal die ontmoeting gebeuren. Jezus zélf zal naar hem op zoek gaan. En dat zal dan de gebeurtenis van zijn leven worden. Ja, … gotta catch up on some sleep…