Column: Republikeinse sentimenten

De inhuldiging van onze nieuwe koning was fantastisch. Ik ga er geen superlatieven voor bedenken, want ze zouden toch allemaal tekort schieten. Er zijn geen woorden voor. En wat was Máxima schitterend! Die diadeem met de grote blauwe saffier midden erop van de Russische tsaren! Meegebracht door Anna Paulowna, ook zo’n aangetrouwde uit een ver land. Bij de gratie Gods zijn ze nu onze vorsten. Tot heil van Nederland.

Ik wil er één punt uitlichten rond de republikeinse sentimenten die in deze tijd naar boven komen. Als je cynisch wil zijn zeg je dat ze erbij horen en dat ze de feestvreugde alleen maar verhogen. Ondertussen doen ze dat wel, zoals dat ook was met de rellen en de rookbommen bij de inhuldiging van Beatrix. Ik kan me herinneren dat ik ze ook indertijd op generlei wijze heb gezien als een bedreiging van het koningschap of van het welslagen van de dag. Dat de televisie toen iedere stok en steen die door de lucht vloog geregistreerd wilde zien in de directe uitzending hoorde ook toen bij datgene waarvan het intellect in ons land bij deze gebeurtenissen nu eenmaal wil bevallen. Inhoud heeft het niet, maar we moeten allemaal – of we het nu willen of niet – rondom de Gooise matras heen staan en gedwee aanzien wat er nu weer door de dominee van de linkse kerk aan het licht van de wereld wordt getoond. En wat onze tijd betreft, als die Joanna – die militante republikeinse activiste – er niet was geweest had ze moeten zijn uitgevonden. Met zo’n vrienden als republikein heb je toch geen vijanden meer nodig.

Maar ook dit is niet het punt dat ik wil maken. De gewone mensen die ik heb gesproken waren allemaal ontroerd en ze vonden het iets onvergetelijks waar ze getuige van waren geweest. Glamour die Hollywood niet beter zou doen en daarnaast – in een haast tegenstrijdige combinatie – allemaal echtheid. Vandaag kreeg ik nog de Bunte Illustrierte onder ogen met een prachtige reportage. De Duitsers zijn helemaal lyrisch. Ikzelf heb ook aan de buis gekleefd gezeten, net zoals bij de vorige inhuldiging.

Het intellect dat zichzelf enigszins respecteert zegt echter vaak, ofwel dat het natuurlijk niet in dat sprookje of die poppenkast gelooft ofwel het verliest zich in verontschuldigingen om vervolgens toch iets te mompelen over identiteit en samenbindend. Van Haarsma Buma, fractievoorzitter van het CDA, zei bij Pauw & Witteman dat het hem nu eenmaal aangeboren was. Zijn vader was burgemeester van Sneek. Zo ben ik salonfähig en kom ik er nog net mee weg … moet hij gedacht hebben. Je ziet dit verschijnsel ook als menig intellectueel spreekt over geloof. Het is ofwel ik geloof natuurlijk niet ofwel hij draait zich in allerlei bochten om een obscure en archaïsche intuïtie toch te verontschuldigen. Nee, dan ik. Ik zeg op de televisie dat ik ongeneeslijk katholiek ben. Dat is pas echt flink. Zo hoort het eigenlijk. En ik geloof ook gewoon in onze koning en koningin.

Het punt waar het om gaat is de vraag waar dan die intellectual high ground uit bestaat, van waaruit het Westers intellect meent te weten hoe de vork in steel zit. Is die werkelijk een toevluchtsoord van waaruit de intelligente mens de werkelijkheid kan kennen? Méér dan het grauw van de straat, het gepeupel dat nog in sprookjes gelooft, het falderappes met de oranje kronen op of zoals de Engelsman het uitdrukt, als hij vanonder uit zijn stiff upper lip sist in opperste dedain, the members of the public? Vanzelfsprekend antwoordt iedere gelovige mens hierop dat die superieure positie een eigen verzinsel is van de hoogmoedige mens. Want je moet eerst geloven voordat je iets kunt weten. Maar zelfs de allernieuwste vormen van ongelovige filosofie zeggen dat die intellectual high ground een zeepbel is, een konterfeitsel van degene die leeft van een gefingeerd onderscheid tegenover de medemens. Hij beeldt zich maar wat in. Er is geen basis te bedenken vanuit de echte rede om zo’n minachtende houding tegenover het koningschap te rechtvaardigen. De verengde rede van deze tijd is feitelijk alleen maar ideologie, want …  de moderne intellectueel zit zelf op de mestvaalt van betekenis tussen de scherven van zijn mythe en hij weet het niet eens … zegt de eigentijdse filosoof.

Het gewone volk trekt zich hier goddank allemaal niets van aan. De koningin heeft in de loop der tijden zo’n zeldzaam hoge rating gehouden, dat ze in de statistiek bijna niet bestaat. Daar is het altijd iets van 51 tegen 49 procent. Of hooguit 60 tegen 40. Bijna doorlopend 80 % betekent in de statistiek eigenlijk 100 % goedkeuring en dat is haast ondenkbaar. Pauw & Witteman bijvoorbeeld hebben de afgelopen weken geen mogelijkheid onbenut gelaten om het koningschap af te breken. Zouden ze zich nou nooit eens afvragen – als helemaal niets lukt, zelfs niet het verhinderen van het koningslied – of ze wel gelijk hebben? Nee hoor. A propos, het koningslied. Het ging over het Nederlands ervan, dat slecht zou zijn. Maar de media zélf beheersen blijkbaar niet de Nederlandse taal. Immers na het interview met Máxima en Willem-Alexander werd allerwegen gezegd dat de prins zich had uit gesproken vóór een ceremonieel koningschap. In hun abgrundtiefen slechtheid op zoek naar een uitglijder meenden ze er een gevonden te hebben. Zoiets heeft de prins echter helemaal niet gezegd en het is zuiver een kwestie van Nederlands. De prins heeft immers opgemerkt dat hij alle wetten zou ondertekenen die volgens de grondwet en rechtmatig tot stand gekomen waren. Dus ook wetten die de macht van de koning zouden vergroten. Overigens is de nieuwe koning zelf ook niet wars van enige retorische trucjes. De journalist vroeg hem of hij niet dacht dat zijn moeder de laatste formatie wel beter zou hebben gedaan. U denkt toch niet dat ik deze vraag ga beantwoorden … zei hij. Met andere woorden … natuurlijk zou ze het beter hebben gedaan.

De enige verstandige woorden de laatste decennia uit media en politiek, zeg maar Den Haag, waren toch de kersttoespraken van Beatrix of niet? Zij kwamen van iemand die haar taak zag als roeping en waar vind je dat tegenwoordig nog in posities van macht? In een onbewaakt en onverstandig ogenblik heb ik me wel eens het gedachtenexperiment gegund hoe het met ons land gesteld zou zijn als Beatrix het alleen voor het zeggen had gehad, zonder media en politiek, en ik kan haast het gevoel niet onderdrukken dat het ons dan nu beter zou gaan. In ieder geval, hoe het ook zij, vanaf 1890 tot 2013, zeg maar de hele vorige eeuw en nog wat erbij, zijn we geregeerd door vier vrouwen onder een vrijwel voortdurende staande ovatie. Ik heb er alle vertrouwen in en ik bid er ook voor dat deze schitterende traditie zich voort zal zetten in ons nieuwe koningspaar.