Mit mig: Beurskens over schuld en psychiaters

Een citaat uit het boek ‘Mit mig. De zoektocht naar het groene stokje van geluk.’ Over schuld, in de metafische betekenis.

‘In het westers wetenschappelijk denken, bijvoorbeeld in de biologische psychiatrie, wordt vaak verdedigd dat schuld niet bestaat. Medicijnen helpen immers voor het gevoel ervan en dan kan het toch alleen maar ziekte zijn. Eens zat ik in een hotelbusje naar het vliegveld van San Francisco. De enige andere passagiers vroeg in die koude morgen waren zes Amerikaanse psychiaters, die op nascholing waren geweest. Er hing een gedrukte stemming, want het verplichte tentamen was moeilijk uitgevallen. Een slecht resultaat zou hun vergunning in gevaar kunnen brengen. Toch kwam een gesprek op gang. Eerst werd vastgesteld dat de premie voor beroepsaansprakelijkheid die ik betaalde een fractie was van wat zij moesten opbrengen. Dat leidde tot een heftige discussie onderling, en onmiskenbare uitingen van afgunst. Maar hoe bezwaarlijk zij hun eigen systeem ook vonden, het leek hun toch ondenkbaar dat wij in Nederland de zaken goed draaiende konden houden zonder de dwang en de dreiging van de rechter. Mijn goedbedoelde tegenwerping dat dokters in Nederland, en ongetwijfeld ook die in Amerika, van zichzelf uit hun werk wel goed willen doen, stuitte op een wat al te ongepast homerisch hoongelach. Uit een ontwapenend openhartige ondervraging kwam verder naar voren, dat ik bezig was aan een boek over schuld. Een Amerikaan heeft doorgaans een charmante verdraagzaamheid voor persoonlijke eigenaardigheden en het fronsen van de wenkbrauwen duidde dan ook niet op verbazing over iemand die zoiets doet, als wel op het afzoeken van het geheugen naar wat schuld ook alweer was. Tenslotte zei één van hen … schuld, schuld, is dat niet iets wat je wel eens ziet bij depressies?

Het is te hopen dat ze toch zijn geslaagd en dat ze maar niet al te vaak worden vervolgd, want dit antwoord lijkt niet zozeer typisch voor psychiaters die hun vak niet goed hebben bijgehouden, als wel voor de omgang van het westerse denken met schuld.

(…) Onder het juk van de rede bezwijkt schuld. Schuld is niet binnen de termen van een enge rationaliteit te vatten. Er zijn categoriemoeilijkheden. In het laboratorium verdwijnt het kwaad. Het begrip sprengt den Rahmen.