Mit mig: Beurskens over Thomas Merton

Een citaat uit het boek ‘Mit mig. De zoektocht naar het groene stokje van geluk.’ Over Thomas Merton.

‘Thomas Merton, zoon van een schilder uit Nieuw-Zeeland, bracht zijn jeugd door in Frankrijk, Engeland en de Verenigde Staten. Hij verloor zijn moeder al op jonge leeftijd aan kanker en zijn vader toen hij op de middelbare school zat. Deze stierf na een langdurig ziekbed aan een hersentumor. In die tijd heeft Thomas hem maar af en toe gezien, omdat hij bij vrienden was ondergebracht in Schotland. Thuis was hij eigenlijk nergens door dit ontheemde bestaan, maar het avontuurlijke had in het begin ook iets aantrekkelijks. Al jong trok hij er alleen op uit met de rugzak.

Enkele malen maakte hij in zijn eentje de overtocht per boot over de Atlantische Oceaan. Het leven in het isolement van die week op het water is door velen bezongen. Zo beschrijft Merton een verliefdheid, die de bootreis duurde en op de kade van Hudson eindigde. Hij heeft gestudeerd, eerst in het Engelse Cambridge en daarna aan de Columbia universiteit, waar hij het Amerikaanse studentenleven leidde in het vooroorlogse New York.

In de tijd van Cambridge wordt hij vervuld met angst en afschuw als een eerstejaars en jaargenoot zich ophangt aan de verwarmingsbuizen in de kelder van het college. En er is het onverholen afgrijzen dat dit hem zelf ook zou kunnen overkomen. Zijn autobiografie vermeldt dat hij een keer op één van zijn omzwervingen met de trein op vakantie was. Hij kwam door Zuid-Frankrijk en was op weg naar Rome. Volgens hemzelf had hij enkele boekjes gekocht met een nogal frivole inhoud om in de trein te lezen. In de tekst probeert hij met dit feit te laten zien hoever hij wel niet gezonken was. De lezer, die hem goed gezind is, bevreemdt dit enigszins en vindt dat hij het wel wat overdrijft: frivole boekjes en dat waarschijnlijk niet eens met plaatjes. Het wordt dan in eerste instantie afgeboekt als behorend bij de merkwaardige kronkelpaden, die de ontwikkelingsgang van mensen van zijn formaat kenmerken. In een veel latere biografie staat echter dat hij in Cambridge een kind had verwekt, waar hij zich niet meer om bekommerd heeft.

Blijkbaar is dit gegeven door een interne of een externe censor uit de oorspronkelijke autobiografie gehouden. Later zal in dit licht nog aan de orde komen hoe heiligenlevens moeten worden gelezen.

Van zijn grootouders erfde Merton hun huis op Long Island. Zo ging hij elke dag op en neer met de trein naar de universiteit. Op een keer overviel hem op de Long Island Railroad een duizeligheidsaanval, die hem hevig angst aanjoeg. De dokter probeerde hem gerust te stellen door te verklaren, dat hij lichamelijk helemaal gezond was. Het moest iets psychisch zijn. Tegenwoordig zou de term hyperventilatie al gauw vallen, bij een angststoornis. Teksten uit die tijd suggereren ook een zeer negatief zelfbeeld tot walging van zichzelf toe. Er is zeker een latente vitale depressie aanwezig. De psychiater zou een indicatie zien voor antidepressieve en anti-fobische geneesmiddelen, zeker door de vitale kenmerken die er waren. Een tastbare oorzaak zou niet echt voor de hand liggen. Hij had vrienden genoeg en leidde een losbandig studentenleven. Van zijn type bohémien waren er tallozen, dus waarom zou hij het niet redden. Mogelijk was hij echter erfelijk belast en vormde dit de eerste van een reeks endogene depressies. Dat zou de toekomst moeten leren. Dan konden de vooruitzichten somber zijn, vooral vanwege het gevaar van zelfmoord. Maar ja, …

the same fire that melts the fire hardens the egg. Het zou dus een verliezer kunnen zijn of een winnaar.

Als de Tweede Wereldoorlog uitbreekt komt zijn broer langs om te vertellen dat hij bij de luchtmacht gaat. Later stort zijn vliegtuig neer in de Noordzee op de weg naar of terug van een missie naar Mannheim. Na nog drie uur op een vlot rond te hebben gedreven, sterft hij aan zijn verwondingen en krijgt hij van zijn kameraden een zeemansgraf. Merton heeft dan geen familie meer over. Meditatio pauperis in solitudine schrijft hij.

Tegenwoordig nog kan men geen Engelstalige boekhandel van enig formaat binnenlopen of er staat een rij boeken van Merton. Op een lange reis door het Verre Oosten houdt hij op 10 december 1968 in Bangkok een lezing voor oversten van trappistenkloosters over Marxisme en religie. In de pauze tussen de lezing en het vragenuurtje wordt hij geëlektrocuteerd door een ondeugdelijke ventilator op zijn kamer. Het is dezelfde dag, en waarschijnlijk ongeveer hetzelfde uur, dat in Duitsland Karl Barth sterft, de man van het senkrecht von oben als hij spreekt over hoe kennis over de goddelijke werkelijkheid wordt verworven. Het lichaam van Merton wordt naar Amerika teruggezonden met een militair vliegtuig uit de oorlog van Vietnam tussen de lijken van de gesneuvelde soldaten. En hij ligt begraven bij de kerk van de abdij van Onze Lieve Vrouw van Gethsemani, waar hij na zijn intrede zijn hele leven heeft gewoond, bij Bardstown in Kentucky.’