Toespraak Goltziuspenning Passiespelen

Uitreiking Goltziuspenning aan de Stichting Passiespelen, Limburgs museum, Venlo, 23 maart 2016.

Dames en Heren,

Namens de passiespelen, onze 400 vrijwilligers en spelers, onze groep professionele medewerkers, het bestuur, wil ik vanzelfsprekend mijn oprechte dank uitspreken vanwege de Goltziuspenning die ons vandaag ten deel valt, een prestigieuze onderscheiding. De Goltziuspenning, vernoemd naar een beroemde Venlonaar, humanist, uit de zestiende eeuw.

Omdat de Passiespelen de penning krijgen en niet hun bestuur, en nog minder ik, mag ik de laudatio van de heer Imkamp nog wel voortzetten, aanvullen en zelfs er nog een schepje bovenop doen.

De Passiespelen van Tegelen zijn een verschijnsel dat op een verdraagzame manier religie, cultuur, amateurisme en professionaliteit in zich verenigt en dat daarmee komt tot bijzondere prestaties. Het is amateurtoneel dat al lang het niveau van amateurisme is ontstegen. Op grote schaal. 40000 Mensen bezochten de spelen vorig jaar. Honderden mensen hielpen het op de planken te zetten. Een unieke samenwerking tussen amateurs en professionelen, een erg grote, eigentijdse toneelproductie met een budget van over het miljoen.

Een logge organisatie zou je zeggen. Passiespelen bestaan al sinds 1931 en ze zullen wel altijd hetzelfde doen, terend op hun oude successen van 100000 toeschouwers per seizoen in de jaren 50.  Zij stammen uit de tijd van de katholieke actie, toen alles nog katholiek was in deze streken. Het is een uiting die steunt op traditie. Natuurlijk is dat ten dele waar, maar de passiespelen hebben in de loop der tijden een enorme flexibiliteit getoond. Zij hebben zich op dappere wijze zich – soms met grote risico’s – aan de tijd aangepast.

De Passiespelen gaan over de laatste dagen van Jezus in Jeruzalem. Dat is een vast gegeven, maar de vormen waarin je die gestalte kunt geven zijn talloos. En iedere tijd vraagt zijn eigen vorm, zijn eigen kunstvorm. Volgens dat principe hebben de passiespelen geprobeerd hun historische continuïteit te rechtvaardigen.

Bijna ieder seizoen is er een totaal nieuw passiespel in een totaal nieuwe vorm geweest. Ook de humanist Hubert Goltzius zal de wortels van de cultuur hebben gezocht en begrepen. Die stonden in zijn tijd ook niet ter discussie. In onze tijd wél en daar proberen we op onze bescheiden wijze iets aan te doen.

En daarom hebben we de laatste seizoenen ervoor gekozen juist de wortels van het verhaal te vinden, de puurheid van het verhaal zelf, zonder nadruk op dogmatische tegenstellingen, zoals iedereen het verhaal kan beleven, zoals iedereen het belang ervan voor onze tijd kan begrijpen, zover dat zelfs iemand met wortels in de Islamitische wereld een hoofdrol, de hoofdrol, kon spelen afgelopen seizoen. We vinden het nog steeds allemaal fantastisch dat dit niet alleen kon, maar juist dit feit ook heeft geleid tot een unieke verbondenheid binnen de spelersgroep, en dat die verbondenheid ook bij de toeschouwers is overgekomen in de sfeer van het spel. Dit soort humanisme was niet actueel in de tijd van Goltzius, maar in onze tijd is het dat wel. Een eigentijds humanisme. Dat is meer nodig dan ooit. Het kan ook anders hebben wij bij de passiespelen willen uitdrukken en dat was toch wel een stunt.

De historie van het passiespel, onze continuïteit, zal een reden zijn geweest ons de Goltziuspenning toe te kennen, het aparte van ons – bijna niemand weet wat een passiespel is totdat hij er een heeft gezien – maar beslist is het ook een waardering voor de spectaculaire waarde van het spel in 2015. Het heeft het publiek ontroerd, de vonk waar iedere toneelspeler op hoopt is zeker in 2015 overgeslagen. Dat is het mooiste wat er is. Dat zijn ogenblikken die je leven vormen. Voor menig passiespeler is het spel een onvergetelijke en bepalende levenservaring. Daar zijn wij heel dankbaar voor. Dat is niet alleen van onszelf gekomen, maar wij hebben wél geprobeerd voor de inspiratie, die je niet kunt kopen, om daarvoor open te staan.